Geboorteverlof

De huidige regeling in de privésector

• Belgische vrouwen in de privésector krijgen vijftien weken moederschapsverlof (76). Minimum één en maximum zes weken moeten voor de uitgerekende datum (zwangerschapsverlof genoemd) opgenomen worden. Negen weken zijn postnataal (bevallingsverlof genoemd) en verplicht. Heeft een vrouw minder dan zes weken prenataal verlof opgenomen, dan kan ze de verplichte weken boven de negen verplichte weken aanvullen met het facultatieve zwangerschapsverlof dat ze niet opnam.
• De moeders krijgen de eerste dertig dagen van hun verlof een uitkering aan 82% van het onbegrensd loon, en daarna een uitkering van 75% van een begrensd loonplafond.
• Vaders/meeouders hebben (binnen het werknemersstelsel) het recht om binnen de vier maanden na de geboorte tien dagen vaderschaps/meeouderverlof (gespreid) op te nemen. De eerste drie dagen behouden ze hun loon; voor de overige zeven dagen krijgen ze een uitkering aan 82% van het brutoloon.

Cijfers geboorteverlof

In België ontbreekt het ons aan allesomvattende en betekenisvolle cijfers om de opname van het geboorteverlof door vaders op een kwalitatieve manier te evalueren. Het is voorlopig onmogelijk om te achterhalen hoeveel vaders elk jaar recht hebben op vaderschapsverlof, hoeveel het werkelijk opnemen en gedurende welke periode ze het opnemen.  Enerzijds heb je de geboortecijfers per jaar, maar niet elke vader heeft recht op vaderschapsverlof en er is niet bij elke geboorte een vader in de picture. Daarnaast heb je de cijfers van het RIZIV. Maar de cijfers van het RIZIV slaan enkel op vaders die meer dan drie dagen vaderschapsverlof aanvragen.

Wat kunnen we met zekerheid zeggen: in 2016 werden er in België 121.161 kinderen geboren. In 46% van de gevallen (77) werd er vaderschapsverlof opgenomen dat gemiddeld 9,2 dagen duurde. Blijven buiten de picture: de vaders die er geen recht op hebben, de rechthebbende vaders die het niet opnemen en de rechthebbende vaders die één tot en met drie dagen opnemen.

Onderzoek van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen stelt dat de meerderheid van de rechthebbende vaders, 81%,  daadwerkelijk vaderschapsverlof opneemt. 66% van de rechthebbende vaders neemt de volle tien dagen op. Diegenen die het onvolledig of niet opnemen, geven volgende redenen aan (78):

• Bij 44,6% gebeurt dit omwille van het werk of de werkgever, die het bijvoorbeeld niet wilde toekennen, omdat men dacht dat het zou worden geweigerd, of omdat het niet de gewoonte was binnen het bedrijf of de organisatie.
• Bij 23% van de respondenten gebeurde dit om financiële redenen.
• Bij 16,2% om persoonlijke redenen.

De druk van werkgevers of de werkomgeving mag dus niet onderschat worden. Zo stelt 10% van de mannen die vaderschapsverlof opnamen, problemen te ervaren op het werk. In bijna de helft van de gevallen ging het om negatieve reacties van de werkgever.

Tenslotte blijkt uit hetzelfde onderzoek dat een meerderheid van de vaders het vaderschapsverlof te kort vindt. Een vaderschapsverlof van gemiddeld 22 dagen geniet de voorkeur.

Gunstige invloed vaderschapsverlof

Uit onderzoek blijkt dat vaders die van bij de geboorte mee zorg opnemen – dat geldt vooral voor zij die twee of meer weken opnemen – meer betrokken zijn bij hun jonge kinderen. Dit heeft een positief effect op de gezondheid van de moeder en het kind, op de ontwikkeling van het kind, en zorgt voor een grotere gelijkheid binnen het huishouden en op de werkvloer.(79)

Het zorgt ervoor dat je vaders direct meetrekt in de dagelijkse realiteit van kindzorg, vrij van de eisen van de job. Het geeft vaders de nodige ruimte om hun oudervaardigheden en een verantwoordelijkheidsgevoel te ontwikkelen. Dat laat hen toe om actieve ‘co-ouders’ te zijn en creëert de mogelijkheid tot een meer genderevenwichtige verdeling van arbeid en huishoudelijke taken. De vroege betrokkenheid versterkt ook de band tussen kind en vader en heeft een positieve invloed op de ontwikkeling van het kind.(80)

Femmakritiek

• Het Unicefrapport geeft aan dat baby’s jonger dan drie maanden zeker niet thuishoren in de kinderopvang. De huidige regeling biedt hiertoe geen garantie.
• Moeders krijgen nu – ervan uitgaande dat een herstel na bevalling zes tot acht weken (81) duurt – één tot drie weken verplicht zorgverlof opgelegd. Vervolgens hebben ze het recht om het nietopgenomen prenataal verlof postnataal op te nemen. Hun zorgverlof kan daardoor oplopen tot zes weken. Vaders/meeouders hebben daarentegen het recht op twee weken zorgverlof. Ingrid Robeyns (82) wijst erop dat dit zowel onrechtvaardig is voor de moeders als voor de vaders. Moeders worden van in het begin de zorgrol in geduwd terwijl vaders/meeouders in vergelijking met moeders te weinig verlof krijgen.
• De vergoeding verschilt: vaders/meeouders worden beter vergoed dan moeders voor het zorgverlof waarop zij recht hebben.
• In Europees perspectief ligt het aantal dagen vaderschapsverlof onder het Europese gemiddelde van 12,5 dagen. Tevens zijn er acht lidstaten van de EU die evenveel of meer vaderschapsverlof voorzien en waar de vergoeding op 100% ligt.
• Te weinig mannen hebben recht op vaderschapsverlof: zelfstandigen en werklozen (83)

Femmavoorstel

Verplicht automatisch toegekend geboorteverlof voor moeders en vaders/meeouders

• In de huidige regeling kunnen vrouwelijke werknemers maximum veertien weken thuis blijven na de bevalling (vijftien weken – één week prenataal). In sommige gevallen bedraagt het postnataal verlof slechts negen weken (indien er zes weken prenataal verlof wordt opgenomen). Femma is voorstander van een minimum postnataal verlof van twaalf weken voor moeders en drie weken vrij te kiezen. Zo komen we tegemoet aan de richtlijn van Unicef dat kinderen tot drie maanden best thuis verzorgd worden. Van die twaalf weken zijn er acht nodig voor het herstel. De overige vier weken zijn dus verplicht zorgverlof.
• Vanuit het principe van gendergelijkheid en het kindperspectief krijgen ook vaders en meeouders dit verlof van vier weken (84). Dit verlof – dat niet gespreid kan genomen worden – gaat in vanaf de geboortedatum. Het wordt betaald door de overheid en tenminstevergoed aan 82% van het brutoloon, met een ondergrens voor de laagste inkomens en een plafond voor de hoogste.
• Voor de werknemers en de ambtenaren vragen we een automatische toekenning van het geboorteverlof. Zo normaliseren we de opname van het geboorteverlof en kan elke vader het opnemen, vrij van de druk van de werkomgeving.
• Voor zelfstandige vaders en meeouders vragen we eveneens een geboorteverlof van 4 weken dat deels flexibel (voltijds of halftijds) kan opgenomen worden en waar een voldoende hoge uitkering tegenover staat.

Andere verloven om arbeid en zorg te combineren:

• Ouderschapsverlof
• Het tijdskrediet