Wat zijn nu tien dagen vaderschapsverlof als je net vader bent?

Papa Patrick droomt van betaald vaderschaps- en ouderschapsverlof voor zelfstandigen.

Patrick (39) is papa Mercedes (19), Kobe (8), Frauke (6) en Mil (1,5) en is al 18 jaar samen met Lobke (35). Hij werkt als zelfstandig klusjesman en heeft daardoor voor geen enkel kind betaald vaderschapsverlof kunnen opnemen. ‘Uiteraard ben ik wel minder gaan werken de eerste dagen na de bevalling. Wanneer je gezin een nieuw leventje verwelkomt, dan is het aan de papa om aanwezig te zijn om iedereen van de familie zo goed mogelijk te ondersteunen, zeker de mama, want die kan wel wat extra steun gebruiken de eerste dagen en weken’, vertelt Patrick. ‘Je gezin is zo kwetsbaar die eerste dagen dat elke helpende hand welkom is. In onze vriendenkring zie ik ook steeds meer papa’s die mee de zorg opnemen voor hun kinderen en dat is fijn om te zien. Al enkele zomers trekken wij op vakantie naar Zweden. Ouders krijgen daar de mogelijkheid om zestien maanden ouderschapsverlof op te nemen voordat hun kind acht wordt. Ze kunnen die onderling verdelen, maar papa’s moeten daar zelfs verplicht drie maanden vaderschapsverlof opnemen.
Als ik dus iets zou kunnen veranderen in de maatschappij, dan is het wel minstens 10 dagen betaald vaderschapsverlof voor elke papa, ongeacht zijn statuut. En de mogelijkheid om betaald ouderschapsverlof op te nemen. Als zelfstandige moet je eigenlijk voor alles zelf zorgen, dus in principe zou je zelf kunnen beslissen om drie maanden thuis te blijven maar de druk is zo hoog zodat het niet altijd gemakkelijk is en financieel onhaalbaar. In een ideale wereld wil je toch gewoon meer qualitytime met je kinderen en meer thuis zijn? Je krijgt tenslotte kinderen om er samen voor te zorgen en er samen van te genieten.’

Papa Geert nam een maand ouderschapsverlof op na de geboorte van zijn eerste zoontje.

Geert (33) is ruim 5 jaar gelukkig getrouwd met Nies (33), en vader van zoontje Morris (2). In februari 2019 verwachten ze hun tweede kapoen. ‘Bij de geboorte van Morris heb ik meteen 1 maand ouderschapsverlof opgenomen’, vertelt Geert trots. ‘Tien dagen vaderschapsverlof leek mij echt te kort om met volle teugen te kunnen genieten van de geboorte van ons eerste kind. Mijn werkgever en collega's hadden hier gelukkig alle begrip voor. Na deze maand heb ik nog 1 jaar 4/5 gewerkt, dit was gelukkig ook geen probleem. Ondertussen werk ik terug fulltime, al wordt er hier en daar wel eens een overuurtje gemaakt, maar hiermee kunnen we dan weer wat vaker op vakantie of een verlengd weekendje weg met het gezin. Het fulltime werken is wel een bewuste, financiële keuze. We hebben een woonkrediet lopen, en gaan ook graag op vakantie. Dit zou jammer genoeg allemaal wat moeilijk worden zonder voltijdse job’, aldus Geert.
Mocht hij iets kunnen veranderen in de maatschappij, dan zou hij ook voor een uitbreiding van het vaderschapsverlof willen gaan. ‘De 10 dagen vaderschapsverlof vind ik veel te kort. Tegen dat mama en de baby weer terug zijn uit het ziekenhuis, is er al bijna een week om. In de tweede week heb je dan meestal nog vaak bezoek, wat ook leuk is natuurlijk. Hierdoor blijft er niet veel tijd meer over om echt te genieten van je pasgeboren kind. Van mij zou dit standaard mogen veranderen naar 20 dagen in plaats van 10. Wij wonen vlak bij de grens, dus als ik zie hoe Nederlandse vaders amper twee dagen krijgen, dan ben ik blij dat het hier al ietsje beter is. Maar toch. Wat zijn nu tien dagen als je net vader geworden bent? Die eerste weken met je kleintje zijn zo cruciaal. Als papa moet je je kindje ook leren kennen. Van mij mag dit dus zeker wat uitgebreid worden!’

Michiel ging 4/5 werken na de geboorte van zijn dochtertje.

Michiel (27), audiovisueel monteur bij VRT, is papa van dochtertje Ellie (20 maanden) en verwacht binnenkort een tweede kindje. Hij woont samen met Lori en werkt op dit moment 4/5. ‘Voor mijn werkgever was het absoluut geen probleem dat ik vaderschapsverlof opnam. Integendeel, ik werk in een stelsel waarin ik vaak te veel uren werk in een week en dan recupdagen overheb. De planner zorgde ervoor dat er nog wat van die recupdagen na het vaderschapsverlof ingepland stonden. Op dit moment werk ik 4/5, waarbij ik elke maandag thuis ben. Een hele bewuste keuze is het, want op die manier is er financieel een dag crèche uitgespaard, maar heb ik ook een dag qualitytime met Ellie. Die extra dag samen is zo fijn. Daarnaast is het gewoon ook heel erg praktisch, want op maandag doen we boodschappen en dan is het minder druk in de winkels.
Ik verdien minder en om toch nog een uitkering van de RVA te ontvangen, moest ik mijn bijberoep stopzetten. Heel bizar, want klaarblijkelijk denkt de RVA dat ik die dag extra kan verdienen door te werken voor mijn bijberoep, terwijl ik eigenlijk een hele dag voor mijn dochter zorg – tegelijkertijd monteren, dat zou ik nog weleens willen zien. Af en toe moet ik ook weleens flexibel zijn om de projecten uit te voeren die ik toegewezen krijg, door bijvoorbeeld wel een maandag te werken, maar die wordt dan gecompenseerd met een andere vrije dag’, vertelt Michiel. ‘Ik vind het niet raar om tegen andere papa’s te vertellen dat ik 4/5 werk en meer tijd met mijn gezin wil doorbrengen. In ons gezin was het een logische keuze, want ik vind het waardevol om ouderschapsverlof op dit moment op te nemen nu Ellie zo jong is en er een tweede bij komt. Eens ze naar school gaan, is er nog tijd genoeg om fulltime te werken. Ik zou het trouwens ook iedereen meteen aanraden!
Als ik iets zou mogen veranderen in de maatschappij, dan zou ik verlof voor beide zorgende ouders samen in een 'pot' gooien om dan zo onderling te verdelen. Tel daar nog enkele weken bij op en je komt aan een 'pot' van vier maanden, bijvoorbeeld opgesplitst in 1 maand vaderschapsverlof en 3 maanden moederschapsverlof. 10 dagen vaderschapsverlof, dat is veel te weinig. Er is amper sprake van een ritme en plots moet je dat nest opnieuw achterlaten en aan het werk gaan.’

Stefaan pleit voor meer flexibiliteit en een uitbreiding van het vaderschapsverlof.

Stefaan (37) werkt als teamverantwoordelijke in de kerncentrale van Doel, is getrouwd met Lieselot (33) en is papa van 4 kinderen: Axelle (5), Baptiste (3), Céleste (1,5) en Estelle (2 maanden). ‘Op dit moment is het heel druk om zoveel mogelijk centrales veilig te kunnen inzetten zodat we deze winter niet met een stroomtekort worden geconfronteerd’, vertelt Stefaan. ‘Door de specifieke periode werk ik momenteel vaak lange dagen. Ik vertrek ’s morgens voor iedereen wakker is en ben vaak pas laat thuis, het verkeer zit daar helaas ook voor een stuk tussen. Door de drukke periode werk ik regelmatig ook 6 op 7 dagen. Net zoals bij de vorige kindjes heb ik wel mijn volledige vaderschapsverlof opgenomen. Toch heb ik ervoor gekozen om dit niet in één keer op te nemen. Enerzijds door de grote drukte op het werk, anderzijds om Lieselot ook op latere momenten te kunnen bijstaan bij de zorg voor de kindjes, dus niet enkel tijdens de twee weken na de geboorte. Het voordeel van vaderschapsverlof is dat je het vrij op kan nemen wanneer het nodig is om voor het kind te zorgen. Dus dit moet niet gepland zijn, in tegenstelling tot ouderschapsverlof. Want wie weet op voorhand wanneer het kindje de meeste zorgen nodig heeft? Het nadeel van vaderschapsverlof is dat je het niet kan opdelen in halve dagen, zo zou het nog flexibeler zijn.
Mocht ik dus iets kunnen veranderen in de maatschappij, dan zou ik graag de flexibiliteit zien veranderen zodat je het in halve dagen of in uren kan opnemen. Ook een uitbreiding van het vaderschapsverlof is voor mij zeer welkom. Na vier kinderen kan ik zeggen dat de vader zo de moeder veel meer kan ondersteunen in deze toch wel intense periode.’

Wat denkt Femma?

Getuigenissen van drie vaders in De Standaard van 27 april 2016 laten zien dat het recht op vaderschapsverlof nog al te vaak ondermijnd wordt door een afkeurende werkgever en bedrijfscultuur. De vaders gaven aan dat ze hun recht op zorgverlof voor hun kind niet ten volle durfden te benutten omdat ze negatieve gevolgen vreesden voor hun carrière. Om diezelfde reden wilden ze ook enkel anoniem getuigen.

Dezelfde bevindingen komen terug in een onderzoek uit 2010 door het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM) over de opname van het vaderschapsverlof. Het IGVM deed een bevraging bij 1200 vaders en vond dat 44,6 % van de vaders die het onvolledig of niet opnamen dit deden omwille van het werk of de werkgever. Omdat men het niet wilde toekennen, omdat men dacht dat het zou worden geweigerd, of omdat het niet de gewoonte was binnen het bedrijf of de organisatie. De druk van werkgevers of de werkomgeving mag dus niet onderschat worden. Geschat wordt dat tussen 15 en 20 procent van de vaders die recht hebben op vaderschapsverlof het daadwerkelijk niet opneemt. Zij die hun recht wel gebruiken, nemen gemiddeld 6,85 dagen op.

Een verplichting van het vaderschapsverlof kan deze vaders die het niet of onvolledig durven op te nemen alvast helpen. De verplichting bevrijdt vaders van de druk vanwege hun werkgever of werkomgeving om het verlof niet of onvolledig op te nemen.

Bovendien geven we zo als maatschappij ook het signaal dat zowel mannen als vrouwen de zorgverantwoordelijkheid voor kinderen moeten dragen. We bestrijden het stereotype dat zorgen iets ‘vrouwelijks’ is. Al te vaak zien we dat bij de geboorte van kinderen, ouders in stereotiepe rolpatronen vervallen. Het verschil in lengte tussen moederschapsverlof en vaderschapsverlof bestendigt dat stereotiepe denken. Door vaders van bij de geboorte intensief te betrekken bij de kindzorg kunnen we die stereotypen tegengaan. Onderzoek wijst uit dat een vader die van bij de geboorte mee zorg opneemt, meer betrokken is bij de zorg voor zijn kind, zowel op prille als op latere leeftijd. Dat leidt tot een hechtere band met zijn kind en heeft ook een positief effect op de gezondheid van de moeder en het kind. Bovendien zorgt het voor een meer evenwichtige verdeling van huishoudelijke en zorgtaken tussen hem en de moeder. Dat is dan weer positief voor de carrièremogelijkheden en de financiële zelfstandigheid van de moeder.

Een verplichting is volgens ons ook slechts een eerste stap in de goede richting. Willen we een echt emancipatorisch beleid dat betaalde arbeid en zorgarbeid evenwichtiger verdeelt tussen mannen en vrouwen, dan moeten we het vaderschapsverlof uitbreiden tot 20 dagen, en meer vaders – bijvoorbeeld zelfstandigen – recht geven op vaderschapsverlof.

En wat vind jij er eigenlijk van? Herken jij jouw verhaal in een van deze getuigenissen?

Dit artikel verscheen eerder in het Femma Magazine van december 2018.