Ouderschapsverlof voor vaders, we zijn er nog niet

Zweden hecht er veel belang aan dat zorg voor kinderen en werken goed verdeeld zijn tussen moeders en vaders. Bovendien stimuleren ze beide ouders om één jaar na de geboorte van een kind terug voltijds aan het werk te gaan. Want langer van de arbeidsmarkt wegblijven, is niet goed voor de carrière van moeders en de ontwikkeling van de kinderen.

Het Zweedse model moedigt ouderschapsverlof aan

Het Zweedse ouderschapsverlof is er voor elke ouder. Voor elke vader en moeder in totaal 240 dagen betaald verlof, waarvan 90 dagen strikt voorbehouden zijn voor de moeder en 90 dagen voor de vader. De resterende dagen zijn overdraagbaar tussen beide ouders. Deze regeling geldt voor alle statuten: werknemers, zelfstandigen, werklozen en ouders die studeren. Het verlof kan flexibel opgenomen worden, ook in kleine stukjes. De vergoeding staat in verhouding tot het inkomen voor wie aan bepaalde criteria voldoet: ouders met een inkomen boven een bepaalde drempel krijgen 195 dagen verlof betaald aan 80% van hun loon, de overige 45 dagen zijn vergoed aan 18 euro per dag. Dankzij collectieve arbeidsovereenkomsten doen veel werkgevers er nog eens 10% van het loon bovenop. Ouders die niet aan de criteria voor een inkomensgerelateerde vergoeding voldoen, krijgen een vaste vergoeding van 25 euro per dag. Het resultaat is dat 88% van de vaders hun 90 dagen binnen de twee jaar na de geboorte van het eerste kind opnamen. Een kleine helft van de vaders nam zelfs meer dan 90 dagen.

In België daarentegen ligt de focus op voltijds werken en wordt zorg binnen het gezin ondergewaardeerd. Wij hebben daardoor korte en slecht vergoede ouderschapsverloven. We worden gedwongen om de zorg voor de kinderen uit te besteden via kinderopvang en dienstencheques.

De verloven in België

1) Het moederschapsverlof

• Minimum 10 en maximum 15 weken verlof voor moeders na de geboorte van een kind.
• Vergoeding in verhouding tot inkomen (82% van het brutoloon de eerste 30 dagen en 75% daarna).

2) Het vaderschapsverlof

• 10 dagen verlof binnen de eerste vier maanden na de geboorte van een kind.
• Eerste drie dagen betaald door de werkgever, overige zeven dagen een vergoeding van 82% van het brutoloon.

3) Het ouderschapsverlof

• Elke ouder kan per kind 4 maanden verlof opnemen. Ofwel in maanden, ofwel door halftijds te werken, ofwel door 1/5 te werken gedurende twintig maanden. Het is niet overdraagbaar.
• Er bestaat een nog flexibeler regeling om 1/10de te werken, maar dan wel mits toelating van de werkgever.
• Vaste uitkering van 750,33 euro netto per maand voor een voltijdse onderbreking. Alleenstaande ouders die uitsluitend samenwonen met kinderen ten laste hebben recht op een verhoogde uitkering van 1035,45 euro. Voor de vierde maand ouderschapsverlof is er geen uitkering, met uitzondering voor kinderen geboren na 8 maart 2012.

Niet voor alle moeders en vaders

Onze verloven zijn er niet voor alle moeders en vaders, in tegenstelling tot Zweden. Ze gelden niet voor werkzoekenden of ouders die studeren. Zelfstandigen hebben recht op 10 dagen vaderschapsverlof (vergoed aan 80,82 euro per dag) maar niet op ouderschapsverlof. Zelfstandige moeders zijn verplicht minimaal 3 en maximaal 12 weken moederschapsverlof op te nemen met een vergoeding van 489,75 euro per week.

Bovendien hebben onze ouderschapsverloven een valkuil door de ongelijkheid tussen moeders en vaders. Ze zorgen voor een stereotiepe rolverdeling tussen mannen en vrouwen. Het goed vergoede moederschapsverlof duurt veel langer dan het vaderschapsverlof en koppelt vrouwen veel sterker aan kinderzorg dan mannen. Doordat het ouderschapsverlof slecht vergoed is en niet flexibel, nemen meer moeders het op dan vaders. Slechts 5,8% van de Belgische vaders nam in de onderzochte periode ouderschapsverlof op binnen de eerste twee jaren na de geboorte van het kind.  Van diegenen die ouderschapsverlof opnamen in 2010 was 75% een vrouw.

Inkomen, carrière en werkplek spelen een grote rol in België

Want hoe hoger vaders aandeel in het gezinsinkomen, hoe minder waarschijnlijk het is dat hij ouderschapsverlof opneemt. Onze Belgische gezinnen betalen een hoge prijs als ze ouderschapsverlof opnemen. Dus niet veel Belgische vaders voelen zich geroepen om ouderschapsverlof op te nemen. Zweedse vaders hoeven zich veel minder zorgen te maken over inkomensverlies. Door de flexibiliteit kan het bovendien over een langere periode gespreid worden. In Zweden waardeert men de zorg in het gezin en streeft men daadwerkelijk naar gelijkheid tussen mannen en vrouwen.  In België is er nog een weg te gaan op dat vlak.

Bron: Father’s parental leave uptake in Belgium and Sweden: self-evident or subject to employment characteristics?, Leen Marynissen, Eleonora Mussino, Jonas Wood and Ann-Zofie Duvander, verschenen in Social Sciences 2019,8,312