Maak van kinderopvang een kwaliteitsvolle basisvoorziening
Dankzij kinderopvang kunnen ouders werken en voor een inkomen zorgen. Maar kinderopvang is in de eerste plaats belangrijk voor de kinderen zelf. Goede kinderopvang is complementair aan de opvoeding door de ouders en biedt kinderen niet alleen verzorging en geborgenheid. Ze stimuleert kinderen in hun ontwikkeling. Kinderen ontmoeten er andere kinderen en leren van jongs af aan respectvol met elkaar om te gaan.
Net omdat goede kinderopvang zo waardevol is voor kinderen, zou ze ook toegankelijk moeten zijn voor alle kinderen. Dit betekent dat alle gezinnen die er nood aan hebben er uit vrije wil een beroep op moeten kunnen doen. Vanuit kinderrechtenperspectief heeft elk kind recht op een kwaliteitsvolle opvang. Het is een recht van alle kinderen, ongeacht of de ouders werken of niet.
Van dit ideaal staan we nog veraf, zowel in de voor- als in de buitenschoolse opvang. Vaak wordt er bij kinderopvang voorrang gegeven aan werkende ouders, wat in tegenspraak is met het kinderrechtenperspectief. Om dit recht kracht bij te zetten in de praktijk, is het belangrijk dat het aanbod voor alle kinderen toegankelijk is, zowel financieel als fysiek en met bijzondere aandacht voor maatschappelijk kwetsbare kinderen en kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften.
‘Het is vooral wanneer opvang in de eerste plaats als gezinsondersteunende dienstverlening wordt gezien (los van arbeid) dat het haar educatieve en sociale functie pas echt volledig kan opnemen. Vandaag wordt de behoefte aan opvang vooral gecreëerd door de economische situatie van het gezin waardoor opvang en vrijetijdsactiviteiten een louter instrumentele functie dreigen te krijgen. Opvang en vrije tijd die louter ten dienste staan van arbeid of economie verliezen aan emancipatorische waarde.’ (94)
De dominantie van arbeid neemt toe. We moeten langer en meer werken en arbeid wordt ook flexibeler. Dit werkt door in de opvang en vrije tijd van kinderen. Want ook de opvang moet dan flexibeler en langer. ‘De vraag is of opvang hier blijvend moet op inspelen met als gevolg dat kinderen steeds langer in de opvang moeten blijven, ook al is die kwalitatief’, poneren onderzoekers. (25)
Wat willen de ouders?
Doordeweeks willen de meeste ouders in de eerste plaats het liefst zelf voor hun kinderen zorgen voor en na schooltijd (25). Voor schooltijd lukt dit vaak, maar na de schooltijd niet: dan zijn de meeste kinderen in de naschoolse opvang.
Op woensdagnamiddag worden andere opties ook interessanter. Opvang door de ouders zelf of iemand anders binnen het gezin blijft het hoogst scoren. Maar meer dan op andere schooldagen wensen ouders op woensdagnamiddag een vrijetijdsaanbod. De realiteit oogt ook hier anders. Er worden minder kinderen thuis opgevangen dan gewenst en veel minder kinderen maken effectief gebruik van een vrije tijdsaanbod dan gewenst.
Tijdens de vakanties zijn kinderen voornamelijk thuis of bij de grootouders. In de zomervakantie winnen ook andere opties aan belang. Bij kleuters en lagere schoolkinderen zijn vakantiekampen zonder overnachting populair, bij tieners vakantiekampen met overnachting. Veel ouders wensen voor de vakanties een combinatie van verschillende vormen van opvang en vrijetijdsinitiatieven.
Wat willen de kinderen?
‘We kunnen er niet aan voorbijgaan dat een meerderheid van de kinderen ons zegden dat ze liever elders (bijvoorbeeld bij grootouders of in een hobbyclub) zouden zijn, dan waar wij hen bevraagd hebben. Ze beseffen zeer goed dat de opvang daar is uit noodzaak. Maar tegelijkertijd zijn ze graag bereid dat te accepteren. Ze vragen wel dat er met een aantal aspecten rekening wordt gehouden, zodat de opvangtijd voor hen ook een veilige en een prettige tijd zou zijn.’ (95)
‘Door de week worden de kinderen het liefst thuis opgevangen omdat ze hier een groter gevoel van vrijheid ervaren.’ (96)
Een samenleving die evenwichtig en kwaliteitsvol combineren belangrijk vindt, laat zich in opvang en vrije tijd van kinderen niet leiden door het dictaat van betaalde arbeid maar door het kinderrechtenperspectief. Dit kinderrechtenperspectief staat evenwel niet centraal in het voorstel van decreet over de buitenschoolse opvang en de afstemming tussen buitenschoolse activiteiten (97) stelt de Vlaamse Jeugdraad.
De buitenschoolse opvang moet ervoor kunnen zorgen dat ouders kunnen werken. De organisatie van opvang tussen school- en werktijd is daarom een must, stellen de indieners van het voorstel van decreet dat de buitenschoolse opvang en vrije tijd van kinderen organiseert. Op kindniveau is het de ambitie om kinderen een ‘uitdagende en speelse omgeving’ te bieden. Het voorstel legt geen kwaliteitscriteria op en laat de marktwerking volop spelen. ‘Het aanbod buitenschoolse opvang is een vorm van economische dienstverlening in de zin van het EU-werkingsverdrag, maar de Europese regels voor de interne markt en voor staatssteun zijn in de context van dit voorstel van decreet niet van toepassing omdat de toegang tot de markt niet beknot wordt door een vergunningsstelsel: het kwaliteitslabel is een vrijblijvende mogelijkheid en geen noodzaak om de activiteiten te kunnen ontplooien. Bovendien vormt het evenmin een voorwaarde om tot subsidie toegelaten te worden. De markt wordt bijgevolg op geen enkele manier beperkt.’
Bij het voorstel van decreet kunnen we serieuze kanttekeningen plaatsen. Kinderopvangexperten wijzen erop dat van kinderopvang geen winstgevende marktactiviteit mag gemaakt worden (98). Het komt onze kinderen niet ten goede en het is onaanvaardbaar dat overheidssubsidies zo rechtstreeks naar aandeelhouders vloeien. Het ontwerp van decreet stelt het kindperspectief en de wensen van ouders en kinderen niet centraal. Wel het dictaat van de betaalde arbeid: ervoor zorgen dat volwassenen optimaal inzetbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Ten slotte mist het decreet budgettaire ambities. Ook de jeugdsector en het kinderopvangcommissariaat stellen zich kritisch op. Ook zij missen de budgettaire ambities, de kwaliteitsgaranties en het centraal stellen van het kindperspectief.
Lees ook de andere voorstellen om tot een evenwichtig en kwaliteitsvol combinatiemodel te komen
Bronnen
- Rapport ‘publieke diensten en armoede’, een bijdrage aan politiek debat en politieke actie. Tweejaarlijks verslag 2014-2015. Steunpunt ter bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting.
- Kinderopvang en kleuteronderwijs: kwaliteit, efficiëntie en rechtvaardigheid gaan samen. Het Europese CARE onderzoek afgerond. Ides Nicaise.
- https://www.eoswetenschap.eu/psyche-brein/kwaliteit-opvang-moet-beter
- https://www.kindengezin.be/nieuws-en-actualiteit/2017/20170419-Vlaanderen-versterkt-pedagogische-kwaliteit-in-de-kinderopvang.jsp
- Onderzoek naar de vraagzijde van de buitenschoolse opvang en vrije tijd van kinderen in Gent. 2016-2017. ISOS-Kenniscentrum Plantijn Hogeschool in opdracht van de Stad Gent, Jeugddienst
- Peleman, B. Boudry, C. Bradt, L. Van de Walle, T. & Vandenbroeck, M. (2014). Schoolkinderen en hun opvang. Wat leren ze ons over kwaliteit? Gent: VBJK
Gerelateerde artikels
Op het moment dat steeds meer ouders de crisis in de kinderopvang beginnen te voelen en wanhopig op zoek zijn naar een kwaliteitsvollere combinatie van werk en gezin, beslist regering De Croo om te besparen op het tijdskrediet met motief zorg.
Nemen onze beleidsmakers kinderopvang, onbetaalde zorg en de combinatie werk en gezin ernstig? Wie hierover na het theater over de kinderbijslag van vorige week nog enig vertrouwen behield in onze Vlaamse beleidsmakers, was er zaterdag aan voor de moeite.
Begin oktober vindt de week van de kinderopvang plaats. Jammer genoeg zien vele kinderbegeleiders weinig reden tot vieren. Ze zijn vooral bezorgd over de kwaliteit van de kinderopvang en vragen aan de Vlaamse Overheid meer ondersteuning.