Op naar evenwichtig en kwaliteitsvol combineren

Femma trekt de kaart van het evenwichtig en kwaliteitsvol combinatiemodel. Het is een model waarin we vrije keuze, gelijkheid, solidariteit en efficiëntie met elkaar proberen te verzoenen. Een model waarin we onbetaalde arbeid waarderen als kern van de economie en de gelijkheid tussen mannen en vrouwen op alle terreinen van het leven als uitgangspunt nemen.

Het evenwichtig en kwaliteitsvol combinatiemodel

Dit betekent dat zo’n model het mogelijk maakt en stimuleert dat mannen en vrouwen gemiddeld evenveel betaalde en onbetaalde arbeid op zich nemen. En dat dit op een kwaliteitsvolle manier kan, waarbij we ons welzijn en onze gezondheid niet in de vernieling rijden.

Om dit model te realiseren, moeten we op verschillende domeinen actie ondernemen: ons economisch instrumentarium verruimen, onze betaalde arbeidsduur aanpassen, onze verlofstelsels herbekijken, van kinderopvang een basisvoorziening maken en de beeldvorming over mannen en vrouwen bijsturen.
De ingrepen die we hier verder voorstellen, komen ook tegemoet aan de noden van het groeiende aantal alleenstaande ouders. De concrete maatregelen moeten het ook voor hen mogelijk maken om evenwichtig en kwaliteitsvol te combineren. Vooraleer we op deze ingrepen inzoomen, willen we ons model eerst afzetten tegen de andere beleidspistes.

Case closed. Los het op aan de keukentafel, in de privésfeer.

Het regel-het-zelfmodel

‘De kern van de discussie is dat werkende ouders met jonge kinderen het niet gemakkelijk hebben’, stelde DS-journaliste Veerle Beel enkele jaren geleden in een interview met de toenmalige minister van Werk, Monica De Coninck. De minister antwoordde dat ze dat niet ontkende. ‘Ik hoor hun klachten. Ik hoor al eens het woord burn-out vallen. Soms vraag ik mij af of ze niet te veel ineens willen. Je moet leren aanvaarden dat je niet alles kunt doen. Misschien bewaken ze hun eigen grenzen niet genoeg: vroeger waren de gezinnen die tweemaal op reis gingen op één hand te tellen. Nu doen ze dat bijna allemaal, en gaan ze ook nog weekendjes weg. Dat moet je ook allemaal organiseren en betalen.’ Om de combinatie werk-gezin te verlichten, raadde de oud-minister vrouwen voorts aan om te praten met hun partner. ‘Ik wil vrouwen doen nadenken over de gevolgen van de keuze om deeltijds te gaan werken. Wat op korte termijn voordelig lijkt, kan op langere termijn zware gevolgen hebben. Praat daarover met je partner. Waarom niet allebei vier vijfde gaan werken? In loon maakt dat niet zo’n groot verschil hoor.’ Voorts wees De Coninck nog op de mogelijkheden van kinderopvang en dienstencheques om de combinatie de baas te kunnen.

Case closed. Los het op aan de keukentafel, in de privésfeer. Praat met je partner, verdeel het werk eerlijk en maak keuzes. Steek je geld niet in vakanties met je kinderen maar in kinderopvang tijdens die vakanties èn in dienstencheques. Of kies voor die vier vijfde job of nog-minder-deeltijdse baan en geef bijgevolg minstens een deel van je carrière, inkomen en sociale zekerheidsrechten op.
Monica De Coninck vertolkte in dat interview het beleid van de afgelopen decennia. Het uitgangspunt: we moeien ons niet met de privésfeer. Elk gezin moet zelf beslissen hoe het de carrière en de zorg voor kinderen aanpakt. Zo’n beleid negeert de heersende stereotiepe rollenpatronen en de invloed van beleid op de keuzes die aan de keukentafel gemaakt worden. Stereotypen en inkomen bepalen namelijk sterk wie er deeltijds gaat werken, zoals we hier al aantoonden. Dit beleid houdt ook het perspectief van de betaalde arbeid centraal. Rond die arbeid moet alles georganiseerd worden: opvoeden, huishouden, (mantel)zorg, vrijwilligerswerk èn tijd voor jezelf.

Wie poetst het huis van de poetsvrouw?

Het outsourcen van zorg en huishouden

Kant-en-klare maaltijden, bestelling-aan-huis, nanny’s, dienstencheques, thuishulp… We besteden ons huishouden en onze zorg steeds meer uit. Een beleid dat vrouwen voltijds en flexibel op de arbeidsmarkt wil krijgen en houden, kan deze weg van de outsourcing nog verder doortrekken, met nog meer en flexibelere kinderopvang, het subsidiëren van maaltijd- en dienstencheques... en hierin de ‘vrije’ markt een grote rol laten spelen. We moeten ons hierbij afvragen of of dit goed is voor ons welzijn en of zo’n beleid wel iedereen meeneemt.
Van betaald werken alleen worden we niet gelukkig. En in dit model staat betaald werken juist erg centraal. ‘De mens is geen eendimensioneel wezen dat alleen maar werkt om diensten en producten te kunnen kopen’, schrijft econoom Peter van der Wel in ‘Economie voor Wereldverbeteraars’. ‘We ontlenen vaak veel vreugde en plezier aan het werk zelf, juist zelfs aan werk in de informele sfeer. Over het algemeen halen we er veel voldoening uit om zelf iets te maken, te koken, te verbouwen, te repareren, te schrijven, te scheppen, om onze naasten te verzorgen en zelf onze kinderen op te voeden. Deze werkzaamheden hebben allemaal een intrinsieke waarde die verdwijnt als we deze zaken kant-en-klaar aanschaffen of uitbesteden aan een winkel of zorgverlener.’
Bovendien is de toegang tot die markt- en overheidsdiensten erg ongelijk. Wie poetst het huis van de poetsvrouw? Een poetsvrouw die zich vaak in een precair statuut bevindt en niet over de middelen beschikt om haar work-life balance kwaliteitsvol te organiseren.

Het kostwinnersmodel

Terug naar het kostwinnersmodel dan maar, waarbij we als samenleving zorg en huishouden binnen de informele sfeer en binnen het gezin houden? Waarbij het beleid thuis blijven fiscaal beloont, zorglonen uitkeert of zeer ruime zorgverloven organiseert? Ook aan dit model kleven belangrijke nadelen. Het zet betaalde en onbetaalde arbeid tegenover elkaar en dwingt mensen om zich te specialiseren in de ene of de andere rol. Ook dit is een eendimensionaal model. De heersende stereotypen zorgen ervoor dat het vooral vrouwen zullen zijn die de onbetaalde rol voor hun rekening nemen en daarmee hun financiële zelfstandigheid opgeven. De kostwinner zal de man zijn en zij zullen hieraan prioriteit moeten geven. Meer tijd doorbrengen met het gezin zit er voor hen niet in.