Gezinnen trekken aan de alarmbel

Dit zijn enkele van de sprekende quotes die vrouwen neerpenden in hun dagboekje, dat ze op vraag van Femma gedurende drie maanden bijhielden. Daarin beschreven ze hun dagdagelijkse beslommeringen, maar ook hun verlangens en verzuchtingen. De tijdsdruk spatte van de pagina’s. ‘Meer tijd voor zichzelf en geliefden’, was een constante wens .

Een zelfde conclusie trokken we uit een online bevraging bij meer dan 2700 vrouwen. Heel wat gezinnen kreunen onder de moeilijke combinatie van betaalde en onbetaalde arbeid. 62% van onze respondenten is van oordeel dat een fulltime job moeilijk te combineren is met het gezinsleven. 22% van de voltijds werkende vrouwen geeft ook aan effectief ontevreden tot heel ontevreden te zijn over de combinatie van betaalde en onbetaalde arbeid. 25,5% rapporteert noch tevreden/noch ontevreden te zijn. Slechts de helft (51,5%) van de respondenten zegt uitgesproken tevreden te zijn over de combinatie. 
Deze resultaten zijn in lijn met die van andere bevragingen. Een enquête van de VRT rapporteerde dat één  op de vierwerknemers en één op de drie zelfstandigen de combinatie van werk en privé ‘problematisch ’ noemt. Zo’n 10%   van de Vlamingen spreekt zelfs van een ‘acuut probleem’. 34% geeft toe dat het gezinsleven lijdt onder de druk van het werk en ongeveer 32% van de Vlamingen voelt zich daarover schuldig tegenover hun partner of kinderen.

Lange tijd werd de combinatie van werk en gezin gezien als een vrouwenthema. Maar ook voor steeds meer mannen vormt het een prangend probleem. Mannen willen vaak meer tijd doorbrengen met hun gezin, maar kunnen niet altijd op evenveel begrip rekenen van hun omgeving. Ze worden verondersteld hard te werken en thuis de kostwinner te zijn. Voldoen ze niet aan dat stereotiepe beeld, dan worden ze er scheef voor bekeken. Dat maakt dat mannen vaker dan vrouwen aangeven dat ze activiteiten van het gezin moeten missen door tijd die ze aan het werk besteden.(3)

‘Ik vond snel een nieuwe job, opnieuw in de IT. Toen ik daar anderhalf jaar werkte, vroeg ik om vier vijfde te mogen werken. Dat aanvaardde men, maar nadien evalueerde de werkgever of ik dat privé wel nodig had. Dat vond ik vreemd. Ik solliciteerde intern om in een ander team te komen, wat door mijn chef geweigerd werd. Ik vroeg vier weken ouderschapsverlof aan, wat dezelfde man ook weigerde. Ik heb mijn conclusies getrokken en ben vertrokken.’  Roel, 35

Deze signalen van vrouwen en mannen worden ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. Verschillende onderzoeken erkennen dat de combinatie van betaalde en onbetaalde arbeid meer onder druk komt te staan.(4) Interessant is het Tijdsbestedingsonderzoek van de VUB, onder leiding van Ignace Glorieux.(5) De tijdsdrukervaring van Vlamingen is gestegen tussen 1999 en 2013. Vooral ouders met jonge kinderen (jonger dan 7 jaar) geven aan veel tijdsdruk te ervaren. De leeftijdscategorie 25 tot 54 jaar, die vaak verschillende ambities combineert (een carrière uitbouwen, een gezin starten, een huis inrichten of verbouwen, etc.), ervaart niet alleen de meeste tijdsdruk in vergelijking met de andere leeftijdscategorieën, maar zij is ook de enige groep waarvan de subjectieve tijdsdruk toeneemt tussen 2004 en 2013.

Tenslotte is niet alleen het perspectief van de ouders maar ook dat van kinderen belangrijk. Onderzoek van het onderzoekscentrum Kind & Samenleving (6) geeft aan dat betaalde arbeid van ouders vreet aan de gezinstijd en de vrije tijd die ze samen met de kinderen doorbrengen. Kinderen zien hun ouders pas laat, thuis zijn de ouders nog met hun werk bezig en na de werkuren wordt de ouder opgeslorpt door huishoudelijk werk (7). Als de ouder vaak afwezig is, laat thuiskomt, maaltijden mist of na de werkuren nog veel met het werk bezig is, dan ervaren kinderen dit als een gemis. Ook de Vlaamse Kinderrechtencommissaris erkent dat de stem en het perspectief van kinderen en jongeren een volwaardige plek moeten krijgen in discussies over maatschappelijke thema’s zoals de combinatie van betaalde en onbetaalde arbeid: ‘Tot op vandaag klinkt enkel het standpunt van de volwassene, de werkgever of de werknemer. Toch hebben de arbeidsomstandigheden van de ouders een grote impact op het leven van kinderen.’